Historia

Serapio Mugica Zufiriak (1854-1941) idatzitakoa:

Berrobiko tokiaren eta Berastegi hiribilduaren artean, Elduayen hiribildua eta noblea dago, jurisdikzioko mendiek osatzen duten kanada batean kokatua, a 1 42 'ekialdeko luzerakoa eta 43° 9' 15 "iparraldeko latitudekoa. Iparraldera Villabona-Amasarekin, hegoaldera Berastegi eta Gaztelurekin, ekialdera Nafarroarekin eta ekialdera Berrobirekin.
 
Lursaila, zati batean, hareharri eta konglomeratu triasikoz egina da, eta gainerako arbel paleozoikoez. Arizondo eta Urdaraz dira izen gehien duten mendiak, eta bertan, oro har, 20 kilometro koadro neurtzen dituzten lorategi, pagadi eta hariztiak daude. Landatzeko moduko lurra lantzea da hiribildu honetako biztanleen okupazio bakarra.
 
Jurisdikziotik, Berastegi ibaia eta garrantzi gutxiko ibaiadar batzuk igarotzen dira, azken honetan edo Leizaran ibaian isurtzen direnak, horien artean, hiribildua dagoelarik.
Elduayengo biztanleak 289 dira. 38 etxetan bizi dira, isolatuta eta kale-itxurarik gabe, eta inguruan sakabanatuta.
 

Auñamendiko Eusko Entziklopedia

Aurretik Elduayen. Gipuzkoako hiribildua eta udalerria. Egungo izena 1990-07-16ko ebazpenaren bidez hartu zuen (1990-08-06ko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria eta 1996-09-13ko Estatuko Aldizkari Ofiziala). Probintziaren ekialdean dago. Oria ibaiaren bi ibaiadar, Zelai ibaia hegoaldetik eta Leizaran ibaia ekialdetik ipar-mendebaldera ureztatzen dute. Izen bereko hiribildua udalerriaren hegoaldeko haran batean dago, Zelai ibaiaren eskuineko ertzean. Erliebea 878 eta 200 metroko altueren artean dago. Koordenatu geografikoak 1 ° 41 '15 "-ko luzera eta 43 ° 08' 25" -ko latitudea dute (katastroko mapa, 89 eta 64 orriak, 1: 50.000). Iparraldean Andoain eta Urnieta ditu mugakide, hegoaldean Gaztelu eta Berastegi, ekialdean Hernani, Arano, Berastegi eta Goizuetako nafarra, eta mendebaldean Belauntza eta Berastegiko lurren enklabea. Hirigunea grabear buztinez eta argilita gorriz osatutako gune batean dago. Hegoaldean buztin irisatuak daude.
 

HERALDIKA

Hiribildu hau noble eta leiala da, eta bere zelai zuriko armarriak behi baten irudia du bere kumearekin, eta beso bat makilarekin eta arrano bat gainean zelai urdinean, honako hau dioen idazkun batez apaindua: ohorea eta loria ausardiaz eta garaipenez.
 

HISTORIA

Berastegi, Elduain eta Leitzako kontzejuen artean Ollasau ibaiaren jabetzaren inguruan sortutako ezberdintasunen ondorioz, 1319an arbitroak izendatzeko errekurtsoa jarri zen. Aurtengo ekainaren 30ean, Juan Sanchez, Leitzako abadea, Juan Jimenez Echave, Albiasuko abadea, eta Lope Iñiguez de Zuquiarza, ezkutaria, Leitza, Berastegi eta Elduaingo kontzejuek arbitro izendatu zituzten, eta Ollasau ibaiaren zatia, Bererteguitik Escayetako izkinatik Leitzakoa zela adierazi zuten. Elduain herrixka edo kolazio soil bat zen garaian, Tolosako hiribilduaren auzotasunari batu zitzaion, 1374an emandako adostasun-eskrituraren bidez, Henrike II.a erregeak berretsia. Bere oinordeko Joan I.ak Burgosen 1379ko abuztuaren 16an egindako Gorteetan ere berretsi zuen. Kontratu horren bidez, Tolosako hiribilduaren eta alkatearen jurisdikzioaren mende geratu zen, eta hiribildu bereko kontzejuak egiten zituen interes komuneko gastuak ordaintzera ere behartu zen; baina, aldi berean, bere terminoak, mendiak eta administrazio ekonomiko independentea mantendu zituen. Elduayen, 1435ean Tolosaren aurkako auzi bat sustatu zuten herrixketako bat izan zen, Tolosarekin interes komuneko gastuak ordaintzeko betebeharretik salbuetsi nahian: 1450ekoan transkribatu zen auzia. Era berean, Berastegirekin 1479an aipatutako hiribilduaren aurka sustatutako beste auzi batean parte hartu zuen, Belauriateko eta Urdadeaingo bideetatik salgaiak igarotzeari buruz. Alde hauengatik eta sortu ziren beste ezberdintasun batzuengatik, 1614an Tolosako auzotik erabat banantzea eskatu zuen, eta hurrengoan lortu zuen, Filipe III.a erregeak egin zion berezko hiribildu tituluaren graziaz. Horregatik, Errege-ogasunari 27.297 erreal eman behar izan zizkion epaileak, salbuespen-zedula betearazteko bere maiestatea egin zuen epaileak zenbatu zizkion ehun eta hogei bizilagunengatik. Ordutik, bere alkateak, lehen auzialdiko epaitegiak ezarriz, koartatua izan den garai honetara arte egikaritu duen jurisdikzio zibil eta kriminala, inperio soila eta mistoa da. Antzina-antzinatik, hiribildu honek mendi-, termino- eta burdinola-komunitatea izan zuen Berastegikoarekin, eta hirugarren zati batean interesatu zen, Ollokiegiko burdinolarekiko izan ezik, erdizka baitzeukaten. Komunitate hau, ezberdintasun eta auzi ugariren sorburu izan zen, honen ondorioz, banaketa, 1848an egin zutelarik, kontseilu probintzialean espediente eskuduna jarraitu ondoren. Hori dela eta, Ollokiegiko burdinola eta mendiei dagokien zatia bakarrik geratu ziren hiribildu honentzat, eta perituen bidez mugatu zuten bi herrietako udal-mugartea.

Irakurri gehiago