Artea

Auñamendiko Eusko Entziklopedia

ARTEA
Santa Katalina parrokia-eliza XVI. mendean eraikitako tenplua da. Habearte bakarra du, gurutze-gangaz, kanpoko kontrahormez eta burualde lauaz estalia. Arkupez hornitua, sarrera gotikoa da, kupulaz errematatutako bi gorputzeko dorre batez hornitua. Erretaula nagusia 1603an kontratatu zuen Juan de Berroetak, Juan de Albirekin batera egingo zuen eskultore nafarrak, bere azterketaz Bernabe Imberto eta Ambrosio de Bengoechea arduratzeko. Obra erromanista da, arkitektonikoki hiru gorputzetan eta bost kaletan egituratua; eskulturari dagokionez, berriz, titularraren irudia gailentzen da. Eliza, bere barnean, XX. mendeko Kristo Jakile bat dago. Eraikin horretatik gertu, udaletxea elementu esanguratsurik gabeko eraikin apala da. Edonola ere, lurraren desnibelera egokitu behar da, eta elizaren aldean beste bi altuera eta ataripe bat ditu.
 
Aipatutako lanez gain, herrigunean aipatu beharreko gainerako lanak baserri ezberdinak dira. Horrela, Ezpeleta baserriak zirkuluerdiko arkuari eusten dio, Txapitale baserriak, berriz, hainbat arku ditu, leiho zorrotz batekin batera. Zirkuluerdi formako portalak ere badaude Arretxe, Kapanenea, Etxeberri, Goikoetxea, Intzenea, Olondo Txiki eta Iriarte baserrietan. Paketerik handiena Sorregieta baserriak du. Fatxada interesgarria du, adreiluz eta egurrezko bilbaduraz egina. Beheko solairuan, berriz, hainbat arku ditu, horietako bat zorrotza. XVI. mendeko obra suposatu da.
 
Santa Kruz ermita, bestalde, oso eraikin apala da, eta herriaren goialdean dago. 2005. urtean sute bat sortu zen eta gaur egun izan zenaren paretak bakarrik geratzen dira.